H περιπειώδης ιστορία ...ενός ονόματος! Νο5

Η ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

΄Οπως μέχρι τώρα αναλύσαμε η δεκαετία 1940-1949 είναι μία απο τις πιο κρίσιμες περιόδους για το Μακεδονικό Ζήτημα, καθώς η μεσοπολεμική σταθερότητα έπαψε να ισχύει και νέοι παίκτες εμφανίστηκαν στο προσκήνιο, ανέλαβαν την πρωτοβουλία των κινήσεων και προσπάθησαν ν'αλλάξουν άρδην το συνολικό εδαφικό καθεστώς στην περιοχή των Βαλκανίων και της Μακεδονίας ειδικότερα.
 Για την Ελλάδα η περίοδος αυτή ήταν σημαντική διότι κατά την διάρκεια αυτής διεξήχθη ο εμφύλιος. Οι διεργασίες εθνογένεσης ενός "μακεδονικού έθνους" δίπλα στα σύνορα του ελληνικού κράτους διατήρησε το Μακεδονικό ζήτημα και τόφερε στην επικαιρότητα μετά την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας στα τέλη της δεκαετίας του 1980.
Το Ελληνικό κράτος έδωσε μικρή σημασία μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 στα θέματα αυτοπροσδιορισμού, δημιουργίας εθνικής ταυτότητας, σεβασμού πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστορικού παρελθόντος!
Όσο αυτά τα θέματα συζητούνταν ή πραγματώνονταν απο ομάδες που επιζητούσαν την εξουσία εκτός Ελλάδας ή δημιουργούσαν μια εθνική ταυτότητα στο όνομα της Μακεδονίας το ελληνικό κράτος δεν αντιδρούσε!
Όταν τον Μάρτιο του 1953, ο Στάλιν πέθανε, οι διάδοχοί του προχώρησαν σε μια ταχεία βελτίωση των σοβιετογιουγκοσλαβικών σχέσεων.
Ως αποτέλεσμα είχαμε την προσέγγιση της Σόφιας με το Βελιγράδι και τα Σκόπια  ακόμα και στις  θέσεις τους για το Μακεδονικό.
Η ελληνική πλευρά παρακολουθούσε με προσοχή αλλά χωρίς ιδιαίτερες ανησυχίες.
Με την πάροδο των ετών οι αξιωματούχοι της ΛΔΜ προέβαιναν σε δηλώσεις περί ύπαρξης μακεδονικής μειονότητας στην Ελλάδα και περί κακομεταχείρισης της απο το ελληνικό κράτος.
 Το 1962 οι σχέσεις των δύο κρατών έφθασαν σε οριακό σημείο και η ένταση αποφορτίστηκε στο τέλος του ίδιου χρόνου όταν οι δύο υπουργοί εξωτερικών συμφώνησαν να παραμείνουν πιστοί στις θέσεις τους αλλά να μην ανακινούν το Μακεδονικό ζήτημα.
Η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου προσπάθησε ν'αποκαταστήσει τις καλές σχέσεις με την Γιουγκοσλαβία αλλά η προσπάθεια δεν ευοδώθηκε. Στο πρώτο χρόνο της χούντας των συνταγματαρχών οι ελληνογιουγκοσλαβικές σχέσεις έφθασαν στο χειρότερο σημείο με αποτέλεσμα το Βελιγράδι να κατηγορήσει την Αθήνα για γενοκτονία της μακεδονικής μειονότητας.

Όμως η επέμβαση των Σοβιετικών στην Τσεχοσλοβακία το 1968 φόβισε τον Τίτο, που προσπάθησε να καλλιεργήσει καλές σχέσεις με την Αθήνα, ώστε να εξασφαλίσει υποστηρικτές. 
Ετσι το Βελιγράδι σταμάτησε να προκαλεί την Αθήνα. Η κατάσταση αυτή παρέμεινε σταθερή μέχρι το 1974.
Η αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα βοήθησε τη βελτίωση των διμερών σχέσεων.
Ο Κων/νος Καραμανλής υπέρμαχος μιας νέας πολιτικής για τα βαλκανικά θέματα, καλλιέργησε σχέσεις φιλίας με την Γιουγκοσλαβία και την Βουλγαρία.
Οι Σκοπιανοί  προσπαθούσαν να θέσουν το θέμα εκ νέου αλλά ο Τίτο δεν ήταν αρωγός, ενώ για την Ελλάδα το Μακεδονικό Ζήτημα δεν υφίστατο.
 Ο Ανδρέας Παπανδρέου συνεχιστής της πολιτικής Καραμανλή, τον Δεκέμβριο του 1982 αποδέχτηκε τον επαναπατρισμό όλων των πολιτικών προσφύγων του Εμφυλίου, οι οποίοι ήταν Έλληνες το γένος.  Με αυτό τον τρόπο άφησε εκτός της διαδικασίας επαναπατρισμού όλους τους Σλαβομακεδόνες και τους απογόνους τους που είχαν πολεμήσει με τον ΔΣΕ στο Εμφύλιο, ή είχαν συμμετάσχει στο SNOF ή τοNOF ή είχαν δηλώσει Σλαβομακεδόνες την εποχή που είχαν καταφύγει και ζούσαν στα Σκόπια.
Δυσαρέσκεια λοιπόν απο τις κινήσεις αυτές εξεφράστηκαν απο γιουγκοσλαβικής πλευράς που μεγάλωσαν με τις δηλώσεις του Ανδρέα, το 1986 περί μη ύπαρξης μακεδονικής μειονότητας στην Ελλάδα και μη ύπαρξης μακεδονικού έθνους στα Βαλκάνια.
Στα τέλη του 1988 τον τόνο στο Μακεδονικό έδωσαν οι κινητοποιήσεις και οι διαδηλώσεις των Σλαβομακεδόνων της Αυστραλίας προς τον Έλληνα πρόεδρο Δημοκρατίας Χρήστο Σαρτζετάκη κατά την επίσημη επίσκεψή του εκεί . Ήταν φανερό ότι η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, που ήταν σε εξέλιξη, θα έφερνε το Μακεδονικό ξανά στην επικαιρότητα αλλά σε άλλο επίπεδο σε σχέση με τα ως τότε ισχύοντα.
Η δημιουργία και λειτουργία του κράτους:
 Όπως αναφέραμε στα προηγούμενα επεισόδια η πρώτη μνεία για την δημιουργία μακεδονικού κράτους έγινε στις 29 Νοεμβρίου 1943 στην συνδιάσκεψη του Αντιφασιστικού Συμβουλίου Εθνικής Απελευθέρωσης της Γιουγκοσλαβίας. Το μακεδονικό κράτος όμως δημιουργήθηκε στις 2 Αυγούστου του 1944 επέτειο της εξέγερσης του Ίλιντεν. Το 1945 το κράτος άλλαξε την ονομασία σε Λαική Δημοκρατία της Μακεδονίας  και ένα χρόνο αργότερα αποτέλεσε ένα απο τα ομόσπονδα κράτη που δημιουργησαν την Ομοσπονδιακή Γιουγκοσλαβία.  Η χώρα υπο την καθοδήγηση των ντόπιων κομμουνιστών απέκτησε δικό της Σύνταγμα, κυβέρνηση, τοπικό συμβούλιο,επίσημη γλώσσα, κρατικά σύμβολα, με λίγα λόγια τις δομές που χρειάζεται ένα κράτος που ασκεί κυριαρχία απόλυτη  ή περιορισμένη στα όρια μιας ομοσπονδίας.
Δηλαδή έχουμε την δημιουργία ενός έθνους, (με την σημείωση ότι στον καθορισμό της ταυτότητας και των στόχων έπαιξαν σημαντικό ρόλο οι πρόσφυγες του ελληνικού εμφυλίου πολέμου είτε στην ΔΔΜ,είτε στην Αμερική και την Αυστραλία), απο ένα κράτος!

Η Γλώσσα:
H δημιουργία μιας επίσημης γλώσσας διαφορετικής απο την βουλγαρική και τη σερβική, η οποία θα ταυτιζόταν με το νέο κράτος ήταν επιτακτική υπόθεση.
Αρχικά επιλέχτηκαν διάλεκτοι που μιλούσαν στα βόρεια της χώρας, αλλά δεύτερες σκέψεις τις απέρριψαν γιατί είχαν πολλές ομοιότητες με την σερβική γλώσσα. Τελικά επελέγη διάλεκτος που χρησιμοποιούσαν οι τοπικοί πληθυσμοί στον Περλεπέ(Πρίλεπ) και στο Μοναστήρι(Μπίτολα) Οι αποφάσεις πάρθηκαν γρήγορα. Το 1945 έγινε ο ορισμός του αλφάβητου και το 1946 παρουσιάστηκε το πρώτο αναγνωστικό με μια πρώτη γραμματική απο τον Krume Kepeski.
Aπο το 1950 είχε αρχίσει η προσπάθεια διάδοσης της γλώσσας αυτής με την διοργάνωση σεμιναρίων στο Πανεπιστήμιο των Σκοπίων. Αρχικά ο πρώτος φορέας διαχείρισης της γλώσσας ορίστηκε το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου των Σκοπίων αλλά στην συνέχεια ως επίσημος φορέας μελέτης κι'οργάνωσης της γλώσσας ορίστηκε το Ινστιτούτο Μακεδονικής Γλώσσας.
Η Θρησκεία:
Οι σλαβόφωνοι ορθόδοξοι της περιοχής της Μακεδονίας ανήκαν εκκλησιαστικά στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, ενώ επειτα το 1870 αρκετοί απ'αυτούς προτίμησαν να ενταχθούν στην Βουλγαρική Εξαρχία. Μετά την ένταξη της περιοχής στο γιουσκοσλαβικό κράτος, όλοι οι ορθόδοξοι υπήχθησαν εκκλησιαστικά στο Σερβικό Πατριαρχείο Βελιγραδίου.
Η εκπαίδευση:
Η Λ.Δ.Μ απέκτησε ένα εκπαιδευτικό σύστημα παρόμοιο μ'αυτό των άλλων γιουγκοσλαβικών δημοκρατιών.
Η δημιουργία του ιστορικού παρελθόντος:
Η ιστορία όφειλε να παίξει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην διαπαιδαγώγηση στα εθνικά ιδεώδη του νεοπαγούς έθνους. Γι'αυτό και δημιουργήθηκε ένα ιδιαίτερο ινστιτούτο το Εθνικής Ιστορίας υπεύθυνο για την συγγραφή της εθνικής ιστορίας της χώρας, στο οποίο προσελήφθηκαν πολλά παιδιά σλαβομακεδόνων προσφύγων απο την ελληνική Μακεδονία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η υπόθεση των Σλαβομακεδόνων της Ελλάδας να υπερπροβάλλεται απο τα βιβλία ιστορίας τους και να θεωρείται αναπόσπαστ μέρος της εθνικής ιστορίας των Σλαβομακεδόνων. Σημεία αναφοράς στην ιστορία ήταν το κράτος του Σαμουήλ που βαφτίστηκε μακεδονικό .
Απο το 1967 το Ινστιτούτο Εθνικής Ιστορίας ασχολήθηκε με την ιστορία των Αρχαίων Μακεδόνων και επεδίωξαν την εξ αγχιστείας σχέση τους με τους αρχαίους προγόνους, τοποθετώντας τους δεσμούς των Σλαβομακεδόνων στην αρχαιότητα.
Ατομα με βαθιά γνώση του Μακεδονικού, όπως ο Ευάγγελος Κωφός, είχαν καταλάβει ότι το θέμα της ιστορίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και κυρίως των ταυτοτήτων επρόκειτο να αποτελέσουν τα κύρια θέματα της αντιδικίας των εμπλεκομένων μερών στο Μακεδονικό τα επόμενα χρόνια.
Μόνο η ελληνική πλευρά  επέμενε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980 στο δόγμα ότι το Μακεδονικό ζήτημα δεν υφίσταται .

Ο Μανώλης Ανδρόνικος με την Μέλίνα, τον Σάντα και τον Γλέζο στην Βεργίνα

Ο μεγάλος αρχαιολόγος Μανώλης Ανδρόνικος φέρνοντας στο φως τα ευρήματα της Βεργίνας τον Νοέμβριο του 1977 και τον τάφο του Φιλίππου,βοήθησε αφάνταστα την Ελληνική πλευρά  να προβάλλει την ιστορική αλήθεια στο εξωτερικό, η οποία θεώρησε  ότι μ'αυτόν τον τρόπο αποκρούονταν όλες  οι επιβουλές των Σλαβομακεδόνων για το ελληνικό παρελθόν.

Συνεχίζεται....
Βασισμένο στην μελέτη του Βλάση Βλασίδη
 Επίκουρου καθηγητή στο Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Χρησιμοποιήθηκε η βιβλιογραφία:
Aνδριώτης Ν. Το Ομόσπονδο κράτος των Σκοπίων και η γλώσσα του. Θεσ/νίκη 1989
Βλασίδης Βλάσης Στη μεθόριο Ελλάδας-FYROM-Θεσσαλονίκη 2010
Brown Keith Τα παιδιά-παππούδες της Μακεδονίας Διεθνικές πολιτικές μνήμης εξορίας και επιστροφής 1948-1998
Γούναρης Βασίλης Emigration from Macedonia in the early Twentieth Century journal of Modern Greek studies 1989
GRDEV KONSTANTIN,Bulgarskata emigratsija v Kanada, Sofia 1994
Ιωαννίδου Αλεξάνδρα Τα σλαβικά ιδιώματα στη Μακεδονία Γλωσσολογικές προσεγγίσεις και πολιτικές αποκλίσεις
Κατσάνος Κων/νος Πρόσφυγες, προσφυγικές μνήμες και αλυτρωτισμός στην ΠΓΔΜ
Κεντρωτής Κυριάκος Βουλγαρία
Θάνος Βερέμης Βαλκάνια  Απο τον διπολισμό στην νέα εποχή
 Κοππά Μαριλένα Μια εύθραυστη Δημοκρατία
Κωφός Ευάγγελος NATIONALISM AND COMMUNISM
Κωφός Ευάγγελος  The making of Yugoslavia's People's Republic of Macedonia, Balkan studies
Mαυρογένη Σταυρούλα Η εκπαιδευτική πολιτική των νοτιοσλαβικών κρατών μετά τον σοσιαλισμό
Μιχαηλίδης Ιάκωβος Σλαβομακεδόνες πολιτικοί πρόσφυγες στην γιογκοσλαβική Μακεδονία
Τaskovski Dragan Radjanjelo na Makedonska Nacijia SJOPJE 1967 
Tompson Mark Forging War. The media in Serbia,Croatia,Bosnia and  Herzegivina,Luton 1999
Vlassidis Vlasis Macedonia and the Great Powers
Ionnis Koliopoulos  The History of Macedonia